Taliban’ın Afganistan’ın başkenti Kabil’e girmesi ve Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden ayrılması bugün İngiltere ve ABD’de gazetelerin ana gündemi. Ana sayfadan haberin görüldüğü gazetelerde çok sayıda görüş yazısı da yer aldı.
Guardian: Kabil’in düşüşü
İngiltere’de yayınlanan Guardian gazetesi, “Kabil’in düşüşü” başlığıyla manşetten gördüğü haberi, “Taliban savaşçıları dün ülkenin kontrolünü ele geçirmek için başkent Kabil’e üşüştüklerinde, Batı’nın Afganistan’daki 20 yıllık misyonu çöktü” cümleleriyle başlıyor.
11 Eylül saldırılarının yıldönümünden bir ay önce Biden yönetimi için “küçük düşürücü” olarak nitelendirilen görüntüler oluştuğu kaydediliyor ve Kabil Büyükelçiliği’nden son grup da bayrağı indirip ayrılmadan önce çalışanlar belgeleri yakmaya çalışırken binadan duman çıktığının görüldüğü bildiriliyor.
Haberde “İnsanlar Batı ya da hükümet ile bağlarını ortaya koyabilecek kanıtlarını yok etmek için evlerine koştu” ifadeleri yer alıyor.
Taliban Sözcüsü Suheyl Şahin’in Batılı güçlerle ve hükümetle çalışanların affedileceğine ilişkin ve onları Taliban yönetimi altında çalışmaya çağıran sözleri hatırlatılıyor. Fakat pek çok kişinin bunu şüpheyle karşıladığı belirtiliyor.
Gazeteye Kabil’den telefonla konuşan Sayed, “Bundan sonra ne olacağını biliyoruz. Taliban ‘vatanhaini’ avına çıkacak. Bu, Afgan ordusu ya da NATO güçleri ve Amerikalılarla çalışmış olan herkes anlamına geliyor” diyor.
Taliban’ın kontrolü ele geçirdiği diğer bölgelerde teslim olan askerlerin ve diğer insanların intikam için öldürüldüğüne, kadınların iş ve okuldan uzaklaştırıldığına ve savaşçılarla zorla evlendirildiklerine dair kayda değer haberler geldiği belirtiliyor.
Gazeteye konuşan genç bir kadın, Kabil’de “bütün kadınların yüzlerinin korku dolu olduğunu” söylüyor.
Guardian, burkası olmayan kadınların satın almak için açık dükkan aradığını belirtiyor.
Başkentte Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin ülkeden ayrılmasına tepkiler olduğu da gazetede yer alan bilgiler arasında.
Kamu görevlisi Karina Jamili, “Gani ülkeyi Taliban’a sattı. Ona güvendim ve oy verdim. Ama başırısız bir lider” diyor.
Fakat Taliban başkente yaklaşırken 1990’lardaki şiddet ortamına dönülmesinden endişe duyan bir kesim, Cumhurbaşkanı Gani’nin gitmesinin kan akması ihtimalini önleyeceğini düşünüyor.
Bir öğrenci olan Hadia, “Taliban’a karşı savaştığını düşünün, kaç kişi öldürülürdü ve kaç masum kişi canından olurdu? Bütün eyaletlerin Taliban’ın kontrolünde olduğu düşünülürse, geçici olarak şiddeti azaltmanın tek yolu buydu” diyor.
Guardian’ın muhabiri Jason Burke yazısında, Taliban’ın zaferinin dünyadaki diğer aşırılıkçı gruplara cesaret vereceği konusunda uyarıyor.
FT: Tarih tekerrür etti
İngiliz Financial Times gazetesinin “Afganistan trajedisinde tarih tekerrür etti” başlıklı görüş yazısında, ABD Başkanı Joe Biden’ın “yanlış hesaplarının” başkanlığının sonuna kadar peşini bırakmayacağı yorumu yapılıyor.
ABD’nin Kabil Büyükelçiliği’nden kalkan helikopterlerin resimlerinin, 1975’te Saygon’un “utanç verici düşüşünü” hatırlattığı belirtilen yazı şöyle sürüyor:
“Bu, ülke halkı için bir trajedi ve 20 yıllık savaşta ölen binlerce ABD ve müttefik askeri ile 120 binden fazla Afgan’a ihanettir. Bu, ABD’nin ve Biden’ın sağlamlaştırmayı umduğu demokrasiler topluluğunun güvenilirliği açısından da ciddi bir gerileme.”
Yazıda, Taliban’ın geçen yıl imzalanan barış anlaşmasının şartlarını yerine getirmesi koşuluyla, ABD birliklerinin 2021 yılına kadar çekileceğini eski ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı ancak çekilmeye devam etmeyi Biden’ın seçtiği kaydediliyor.
Yazı şöyle sürüyor:
“İç politik maliyetin düşük olması hala muhtemel. Anketler, Amerikalıların Trump döneminde olduğu gibi bugün de ‘bitmeyen savaşlardan’ bıktığını gösteriyor. Afganistan’ın içinde bulunduğu karmaşık askeri çıkmazı korumayı savunmak siyaseten zor olacaktı. Ancak Amerika’nın küresel konumu açısından, bu yanlış hesaplama Biden’ın başkanlığının geri kalanında onun peşinden gelecek.”
Times: Zafer kazanan Taliban Kabil’i aldı, Cumhurbaşkanı Gani kaçtı
İngiltere merkezli Times gazetesi, “Zafer kazanan Taliban Kabil’i aldı, Cumhurbaşkan Gani kaçtı” başlıklı haberinde, gazeteye konuşan üst düzey Taliban yetkililerinin sözlerine de yer verdi.
Taliban yetkilileri gazeteye, yönetimin barışçıl şekilde devri için geçiş hükümeti kurulması çağrılarını ve “mutlak güç”ten daha azını kabul etmeyeceklerini söyledi. Bir yetkili, “Gücü başkalarıyla paylaşmak için savaşmadık” dedi.
New York Times: Afganistan’ın trajedisi
ABD merkezli New York Times gazetesinin “Afganistan’ın trajedisi” başlıklı editoryal yazısı şöyle başlıyor:
“Afganistan’da işleyen güvenlik güçlerine sahip laik bir hükümet kurmak için yirmi yıl boyunca şaşırtıcı derecede pahalı, kanlı bir çabanın ardından, başkent Kabil’in Taliban tarafından hızla yeniden ele geçirilmesi, her şeyden önce anlatılamayacak kadar trajik.
“Trajik çünkü medeni haklar, kadınların güçlendirilmesi ve dini hoşgörü kuralının değerlerinin geçerli olduğu bir dünyayı şekillendirmede ‘vazgeçilmez ulus’ olma hayali tam da bu: bir rüya.”
Makale, Afganistan’da 83 milyar dolar harcanmasından ve en az 2448 Amerikan askerinin hayatını kaybetmesinden sonra “kalıcı olarak neyin kazanıldığını görmek zor” sözleriyle sürüyor.
“Biden yönetimi savaşı sona erdirmekte haklıydı” denilen makalede, “Yine de, daha iyi bir Afganistan umuduyla bu kadar çok fedakarlık yapanlar için çok az öngörüyle, böyle bir kaos içinde sona ermesine gerek yoktu” ifadeleri yer alıyor.
